. . . . . .حامد دهنوي . . . . . . .
تجمع دانشجويان و دانش آموختگان مديريت بهداشت و درمان در مقابل ساختمان وزارت بهداشت (شهرک غرب) که روز سه شنبه هشتم خرداد ماه انجام گرفت در حقيقت نمود و پيامد وضع آشفته و درهم رفته ساختار بهداشت و درمان و روند نابخردانه و نسنجيده ی سياست های سلامت کشور می باشد. چنين جنبش هايی به مانند فعاليت های پيش از اين زنگ هشدار برای تمام کسانی است که به نوعی دست اندر کارند و شوربختانه بر اين باورند که وضع موجود می تواند ما را به سر منزل مقصود برساند و نيازی به اصلاح و يا حتی بازبينی ندارد. افزايش بی منطق هزينه های درمان, کاهش سرمايه گذاری در بخش بهداشت, نبود پوشش بيمه ای مناسب و کارآمد, نارسايی های آموزش های دانشگاهی, چالش های روز افزون در فراهم آوری خدمات سلامت, همه و همه نشانگر نياز فراوان ما به تجديد نظرهای جدی در حوزه بهداشت و درمان است چراکه رويه موجود نه تنها نياز مردم به عنوان مشتريان نظام سلامت را پاسخگو نيست و آنها را در تنگنا و سرگشتگی بيشتری قرار می دهد بلکه سبب تباه شدن سرمايه های همگانی نيز می شود.
بی گمان آموزش و پرورش افرادی که بتوانند در نقش متخصص با پيشه کردن روندهای نتيجه بخش و جامع نگر و با تکيه بر دانش و مهارت خويش به شکل دهی, ارزيابی و بهسازی سلامت جامعه بپردازند امری پرهيز ناپذير است. در کشور ما پس از ساليان بسيار برنامه ريزان هنوز به اين باور نرسيده اند که می بايست مديريت در بخش سلامت را مقوله ای تخصصی به شمار آورد و تنها از روی سليقه و در راستای ارضا و انگيزش گروهی خاص نبايد پست های مديريتی را واگذار کرد. بيمارستانها هزينه بر ترين مرکز درمانی در نظام سلامت هستند اين در حالی است که بيشترين نارضايتی متوجه همينها می باشد, بنابراين می بايست هرچه سريعتر با تجديد نظر در سياسيت های تک بعدی و در پرتو برنامه های کل نگر و عملياتی اداره ی امور بيمارستان ها ار از افراد ذی نفع و غير متخصص به متخصصين مديريت منتقل نمود درست مانند تمام کشورهايی که دراين عرصه از ما پيش ترند.
تجربه جهانی گويای اين گزاره است که برای افزايش رفاه مردم, بهکرد سلامت جامعه و فرار از هزينه های سرسام آور درمانی می بايست تمرکز بر بهداشت و پيشگيری باشد اما در کشور ما هنوز تاکيد و اهميت بر درمان است, خريد بيش از نياز تجهيزات پزشکی يک نشانه در تائيد اين سخن است. مسئله بيکاری نيروی آموزش ديده که روز بروز به چالش جدی تری تبديل می شود بر هيچ کس پوشيده نيست. آمار چند هزار نفری پزشکان بيکار و يا پرستاران و ... در نگاه نخست ممکن است ما را به اشتباه اندازد که چرا بيش از نياز تربيت کرده ايم اما وقتی باريک بين شويم در می يابيم که پزشکان ما زياد هستند ولی زيادی نيستند, چون بسياری از مناطق کشور هنوز به نيروی پزشک دسترسی ندارد. تعداد پزشکان متخصص ما در مناطق نا محروم چند برابر استانداردهای جهانی است ولی در مناطق محروم و دور افتاده که نياز بيشتری به متخصصين دارند هيچ متخصصی وجود ندارد. اين شواهد حاکی از آن است که ما در توزيع نيروی انسانی بسيار ضعيف و نارسا عمل کرده ايم چرا كه سيستم مناسب براي به كارگماري درست نداشته و تنها به برنامه هاي زودبازده و كم بهره بسنده مي كنيم.
آن چه گفته شد سخن مجملي بود از حديث مفصل مشكلات و نقص هاي نظام سلامت كشورمان كه وجه مشترك تمامي آنها مديريت و سياست گذاري نادرست، غير واقعي و ناكارآمد است. شايسته است هر چه سريع تر خود را از بند تعصب هاي بيجا رهانيده و با ملاك قرار دادن مصلحت همگاني به جاي منافع صنفي، كار را به كاردان سپاريم.
دانشجويان و دانش آموختگان مديريت بهداشت و درمان تاكنون به روش هاي مختلف نارضايتي خود را از روند موجود ابراز داشته اند اما چون اقدام محسوسي در راستاي اصلاح امور صورت نگرفته است، بر آن شدند كه در حركتي جدي و فراگير خواسته هاي خود را مطرح كنند. تمام خواسته ها و انتظارات در دو مقوله ي عدالت محوري و قانون مداري مي گنجد. بر اساس سخن امام علي (ع) عدالت يعني هر چيزي سرِ جاي خودش. در نظام سلامت ما هم با توجه به اينكه شعار عدالت همواره سرلوحه قرار گرفته است لازم است كه هر فرد با توجه به قابليت ها و تخصصي كه دارد عهده دار مسئوليت شود و اصل شايسته سالاري هم حكم مي كند كه دانش آموختگان مديريت در پست هاي مديريتي مشغول به خدمت شوند. براساس قانون و بر پايه كارشناسي اي كه سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور به انجام رسانيده، احراز پست مديريت بيمارستان تنها در صلاحيت دانش آموختگان مديريت بهداشت و درمان است و قانونا هيچ فرد ديگري نمي تواند عهده دار اين مسئوليت باشد، اما قانون شكني باعث ايجاد ناهنجاري و نابساماني شده است به شكلي كه تا كنون هر فردي با هر تخصص و مدركي توانسته است اين پست را احراز كند و اين رويه نادرست روز به روز تشديد مي شود و بر عمق بي عدالتي مي افزايد.
روز سه شنبه هشتم خردادماه دانش آموختگان و دانشگاهيان مديريت بهداشت و درمان سراسر كشور با تعطيل كردن كلاس هاي درس در مقابل ساختمان وزارت بهداشت تجمع كردند و به مدت 8 ساعت در فضايي كاملا آرام و منطقي اعتراض خود را نسبت به بي عدالتي و قانون گريزي در نظام بهداشت و درمان اعلام نمودند.
چه تلخ مي انديشيم وقتي قصه اي پر غصه باري ديگر تكرار مي شود: به جاي آنكه در انديشه پاسخي خردمندانه براي پرسش ما باشند خيلي زود چشم بر پرسش و حقيقت بستند و تمام اعمالشان گويي ترجمان اين بود كه «همين است كه هست» . كمترين حق دانشجوياني كه از دورترين نقاط كشور به تهران آمده بودند و چندين ساعت زير آفتاب سوزان انتظار كشيده بودند ملاقات با صدرنشين وزارت بهداشت يعني جناب وزير بود كه ايشان هم با فرستادن واسطه و دادن وعده هاي تكراري سعي نمودند همه چيز را تمام كنند...
با وجود همه ي اين نامردمي و نابساماني ها، مهمترين برداشت و درسي كه از چنين حركت هايي مي توان گرفت اين است كه دانشجو به جهت مسئوليت و رسالتي كه برعهده دارد همواره مي كوشد در مسير درستي و نيكوكرداري گام زند و وجدان بيدار و آگاه، انگيزه و پشتوانه ي او در راه خدمت گذاري و حق شناسي است و هنگام رويارويي با موانع و مشكلات به ياد مي آورد سخن علي بن ابيطالب را كه فرمودند : «اگر پاهايم در اين لغزشگاه استوار بماند چيزهايي را تغيير خواهم داد.»
اما... اما... و هزار اما، پرسشي كه همواره تكرار مي شود اين است كه:
تا كي سلامت مردم بايد قرباني سياست هاي نادرست افراد غير مدير شود؟
بيانيه فارغ التحصيلان و دانشجويان مديريت بهداشت و درمان
دکتر ماهلر (رئيس کل سابق سازمان جهاني بهداشت):
بي آنکه قصد ايجاد هيجان داشته باشيم بايد توجه شما را به فقدان فاجعه آميز مديران بهداشتي تربيت يافته و مجرب در تمامي سطوح تصميم گيري و اجرا جلب کنم. اگر شما به سرعت در پناه برنامه هاي ملي و بين المللي به اين کار نپردازيد به زودي استراتژي «بهداشت براي همه» در گوشهاي سنگين ديوانسالاري سنتي دفن خواهد شد
بخش بهداشت و درمان که در واقع حافظ و پشتيبان تندرستي و سلامت آحاد جامعه مي باشد ، نيازمند نيروي انساني فرهيخته ، ماهر و آموزش ديده است. آقاي دکتر ماهلر، رئيس اسبق سازمان سلامت جهاني ، در اين زمينه چنين اظهار نظر مي نمايد: "نيروي انساني سنگ بناي هر نظام سلامت را تشکيل مي دهد .
کشورها هرگز نمي توانند به سطحي از سلامتی که ضامن تندرستی مردم براي زندگي مثمر ثمر است ، دست يابند مگر آنکه شيوه هاي توسعه نيروي انساني آنان متناسب با نيازهاي مردم و شرايط اجتماعي باشد. در واقع بدون توجه به توسعه منابع انساني هر گونه برنامه ريزي عقيم و ناکارامد است."
" با توجه به پذيرش سالانه بيش از 500 دانشجو در سراسر کشور و از طرف فارغ التحصيل شدن همين تعداد دانشجو، در عمل آنچه شاهد آن هستيم عدم بکارگيری دانش آموختگان اين رشته در پست های تخصصی مربوطه علي رغم توانايي و کارآمدي آنها مي باشد .همانطور که همگان استحضار دارند نظام سلامت کشورمان علي رغم اقدامات عديده و بعضاً مفيد دچارچالش هاي فراوان و کاستي هاي روز افزون مي باشد . به طوري که مردم به عنوان مشتريان نهايي نظام سلامت از دريافت خدمات نظام سلامت ناراضي بوده و بسياري از اين مشکلات نيزتاکنون لاينحل باقي مانده است .
راهکارهاي لازم جهت برون رفت از بحران هاي فعلي را مي بايست درطرح هاي بنيادي مانند طراحي نظام سلامت مبتني بر پزشک خانواده ونظام ارجاع ، تغيير درنظام پرداخت فعلي تغيير در نظام مديريت بيمارستان ها ،ايجاد بيمه ی سلامت محور جهت جلوگيري از هزينه هاي کمرشکن و...جستجو کرد و مطمئناً انتصاب افراد غير متخصص صرفاً به دليل آشنايي بيشتر با ترمينولوژي پزشکي نمي تواند مشکلات فرا روي نظام سلامت را حل نمايد.
لذا باتوجه به عدم بکارگيري فارغ التحصيلان اين رشته علي رغم تاکيدات و نامه نگاري هاي متعدد و با توجه به بي نتيجه بودن برنامه ريزي ها و سياست گذاري هاي نادرست در حيطه سلامت و تشديد نارضايتي آحاد جامعه از وضعيت سلامت کشور از يک سو و تحميل هزينه هاي ناشي از سوء مديريت از سوي ديگر ، فارغ التحصيلان و دانشجويان اين رشته را بر آن داشت تا در اقدامي جدي تر نارضايتي خود را بيان نمايند .
در پايان دانش آموختگان و دانشجويان رشته مديريت بهداشت و درمان انتظارات و مطالبات به حق خود را به شرح ذيل بيان مي دارند :
1- از آنجايي که بيمارستان هزينه هاي سرسام آوري به نظام سلامت تحميل نموده ونقش محوري در نظام سلامت ايفا مي نمايد، مديريت صحيح و تقاضا محور اين مراکز ضروري مي باشد و از سويي ديگر تجارب ساير کشورها ازجمله فرانسه ، انگلستان ،کانادا ،استراليا، ايرلند و ... در زمينه مديريت اين مراکز نمود های بکارگيري فارغ التحصيلان رشته مديريت بهداشت و درمان در سطوح مختلف نظام سلامت اين کشورها مي باشد .
علی رغم اينکه در کشور ما سازمان مديريت و برنامه ريزي برپايه کارشناسي هاي جامع احرازپست مديريت بيمارستان را تنها در صلاحيت رشته مديريت بهداشت و درمان و اداره امور بيمارستان ها در نظر گرفته است ؛ استراتژی های وزارت بهداشت بر خلاف منافع نظام سلامت کشورتنهادرراستاي منافع واهداف برخي ازرشته هاي خاص اقدام شده است .
2- علي رغم تصميمات اخير سازمان مديريت و برنامه ريزي در تعريف پست های سازماني جديد براي فارغ التحصيلان اين رشته ، در وزارت بهداشت اين اقدام در حد توصيه به دانشگاهها باقي مانده است و عملاً هيچ گونه اقدام جدي در جهت بکارگيري و نهايي شدن پست هاي مذکور صورت نگرفته است. بنابراين بر اقدام سريع و نهايي در اين خصوص تاکيد مي شود.
3- با تکيه بر مهارتها و پتانسيل هاي بالقوه فارغ التحصيلان اين رشته که توانمندي هاي لازم جهت تصدي بسياري از پستهاي ستادي وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکي را دارا مي باشند و با توجه به نمونه هاي بسيار موفق دانش آموختگان اين رشته که در سطوح مختلف آن وزارت و دانشگاههاي مربوطه مشغول به کار شده اند ؛ لازم است که پست هاي جديد براي آنها تعريف و نسبت به بکارگيري فارغ التحصيلان اين رشته اقدام مقتضي و جدي صورت گيرد.
4- مسئله اشتغال پزشکان عمومي و پرستاران را بايد در جايگاه صحيح و مناسب خود و مطمئناً مانند تمامي کشورهاي دنيا در قالب برنامه هاي پزشک خانواده و تيم هاي سلامت و نگاه سلامت محور جستجو نمود و بدون شک بکارگيري چنين متخصصيني در پست هاي غير تخصصي صرفاً به دليل آشنايي بيشتر با ترمينولوژي پزشکي ناعادلانه به نظر مي رسد . اين درحالي است که حدود 90% امور مديريتي در برگيرنده مقولاتي است که چنين متخصصيني کمترين آشنايي را با ترمينولوژي آن دارند ، لذا عدالت حکم مي کند که دانش آموختگان اين رشته و ساير رشته ها با توجه به صلاحيت و تخصص آنان در زمينه هاي مربوطه به خدمت گرفته شوند و مطمئناًٌ نفع و حقوق مردم با اين رويه منطقي، محقق خواهد شد.
5- برهيچ مسئول پاسخگويي پوشيده نيست که بسياري از پزشکان متخصص و فوق تخصص که بدون شک مردم نياز بسيار مبرم به تخصص وفعاليت هاي درماني آنها دارند ، بايد به امور مربوطه بپردازند و بي شک اشتغال همزمان در بخش دولتي و خصوصي و يا مديريت از طريق اتاق هاي عمل نمي تواند پاسخگوي نيازهاي مردم باشد و بسياري از نارضايتي ها و مديريت ناصحيح بيمارستانها به اين مشکل بر مي گردد و در نتيجه بکارگيري فارغ التحصيلان اين رشته در پستهاي رياست و مديريت بيمارستان با توجه به تخصص هاي اين دانش آموختگان مي تواند اين مشکل را مرتفع نمايد.
در پايان با توجه به موارد ذکر شده تاکيد فارغ التحصيلان و دانشجويان مديريت بهداشت و درمان بر اين است که در صورتي که وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکي و دانشگاههاي وابسته اقدام جدي و محسوسي حداکثر تا تاريخ نهم مرداد ماه سال جاري در خصوص مطالبات فوق انجام ندهند موضوع از طريق مجلس محترم شوراي اسلامي و ساير مراجع ذيصلاح پيگيري خواهد شد.
